Liên Thành
Trong tháng 5 chính quyền Trung Quốc có nhiều hoạt động và giấu hiệu cho thấy đã có những thay đổi lớn trong nội bộ Trung Nam Hải. Chuyên gia chỉ ra nhịp độ làm việc của Trung Nam Hải đã bị gián đoạn, thậm chí cuộc tập trận quan trọng cũng bị trì hoãn. Ông Tập có vẻ đã có một tháng 5 bận rộn, xoay sở liên tục trước những khó khăn từ cả bên trong lẫn bên ngoài. Nhà bình luận người Hoa cho hay, vào tháng 5/2023, sau khi Bộ trưởng ngoại giao Tần Cương biến mất, sự hỗn loạn ở Trung Nam Hải không thể che giấu được nữa; một năm sau, sự hỗn loạn thậm chí còn lớn hơn đã bắt đầu.
Vào ngày 22/5, nhà lãnh đạo Tập Cận Bình đến thăm Sơn Đông để thị sát, các phương tiện truyền thông của ĐCSTQ đã trì hoãn đưa tin một ngày.
Ngày 23/5, ông Tập tổ chức hội nghị chuyên đề tại Tế Nam, Sơn Đông, lần này ông không gọi Thủ tướng Lý Cường và Ủy viên Thường vụ – Phó thủ tướng Đinh Tiết Tường (丁薛祥), mà bất ngờ lại mời Ủy viên Thường vụ – Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (Chính Hiệp), ông Vương Hỗ Ninh tham gia.
Trong chuyến thăm của ông Tập từ ngày 5 đến ngày 10 tháng 5, hầu hết các thành viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc đã được bố trí rời khỏi Bắc Kinh.
Nhà bình luận gốc Hoa, Chung Nguyên (钟原) cho rằng, những thay đổi đã rất đáng kể, và bây giờ có những thay đổi mới ở Trung Nam Hải; nhịp độ làm việc gần đây có thể bị gián đoạn.
Cái chết của Tổng thống Iran có khiến các lãnh đạo cao nhất của ĐCSTQ lo sợ?
Vào ngày 19/5, Tổng thống Iran Raisi đã thiệt mạng trong vụ rơi máy bay. Vụ tai nạn đang được điều tra. Truyền thông ĐCSTQ nóng lòng muốn lan truyền tin tức rằng, Tổng thống Iran gặp nạn khi di chuyển trên một chiếc trực thăng do Mỹ sản xuất. Việc bảo dưỡng kém do lệnh trừng phạt của Mỹ là một trong những nguyên nhân dẫn đến vụ tai nạn máy bay.
Theo nhà bình luận Chung Nguyên, cái chết bất ngờ của Tổng thống Iran lúc này chưa gây ra nhiều rắc rối, ĐCSTQ có thể không sẵn lòng làm điều đó và vẫn đang cố gắng thổi bùng ngọn lửa. Các nhà phân tích tin rằng tình hình ở Trung Đông vừa mới dịu bớt và khả năng xảy ra các vụ ám sát từ bên ngoài là rất nhỏ, nhưng xác suất ám sát từ nội bộ lại tương đối cao.
Như với bất kỳ chế độ độc tài nào, chính quyền Iran cũng có những phe phái. Lãnh đạo tôn giáo Iran, Ayatollah Ali Khamenei, mới là người nắm quyền thực sự, còn ông Raisi chỉ là nhân vật thứ hai thường xuyên đứng trước sân khấu. Ngoại giới đồn thổi rằng thời gian cai trị của ông Khamenei không còn nhiều, và ông Raisi có khả năng sẽ tiếp quản.
Lúc này, ông Raisi bất ngờ xảy ra chuyện, người kế vị phải được bầu lại. Các phe phái khác nhau có cơ hội để tranh giành quyền lực cao nhất.
Nhà bình luận Chung Nguyên chỉ ra rằng, đối với ĐCSTQ, vốn đã quen với việc này, e rằng họ sẽ có nhiều phe phái hơn bất kỳ chế độ cai trị nào khác. Năm 2023, có tin đồn rộng rãi rằng lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình sợ bị ám sát hoặc bị đảo chính như trong cuốn sách tiên tri Thôi Bối Đồ (推背图) hoặc Thiết bản đồ (铁板书).
Vào tháng 6/2023, Prigozhin, lãnh đạo Tập đoàn lính đánh thuê Wagner của Nga, đã phát động một cuộc binh biến ngắn ngủi. Hai tháng sau, ông ta chết trong một vụ tai nạn máy bay. Hầu như không ai tin đó là một tai nạn.
Vào ngày 27/8/2023, ông Tập Cận Bình trở về Trung Quốc sau chuyến thăm Nam Phi. Chiếc chuyên cơ đặc biệt không bay thẳng về Bắc Kinh mà thay vào đó ông đến Ô Lỗ Mộc Tề, Tân Cương và được cho là đã bắt chuyến tàu đặc biệt trở về Bắc Kinh.
Nhà bình luận Chung Nguyên cho hay, chuyên cơ của ông Tập sợ bị hỏa tiễn phòng không của Quân đội Trung Quốc bắn hạ. Trong suốt năm 2023, ông Tập rời Bắc Kinh để đi thị sát nhiều nơi gần như hai lần một tháng. Ông thà đi đường dài bằng tàu hỏa và ở nhiều hơn trong các khu vực bí mật.
Từ ngày 5 đến ngày 10/5, ông Tập Cận Bình thăm Pháp, Serbia và Hungary. Trong thời gian này, Thủ tướng Lý Cường, cùng các thành viên Ủy ban Thường vụ khác như Triệu Lạc Tế (赵乐际), Vương Hỗ Ninh và Đinh Tiết Tường đều được bố trí rời Bắc Kinh và đi thị sát nhiều nơi khác nhau.
Theo nhà bình luận Chung Nguyên, điều này cho thấy ông Tập không tin tưởng vào các thành viên khác trong Thường vụ Bộ Chính trị và sợ họ sẽ gây rắc rối ở Trung Nam Hải khi ông đi vắng. Nỗi sợ hãi này của ông Tập đến trước cái chết của tổng thống Iran.
Cái chết của tổng thống Iran sẽ càng kích thích Trung Nam Hải hơn. Chiều 22/5, ông Tập tới thăm thành phố Nhật Chiếu, tỉnh Sơn Đông. Tân Hoa Xã đưa tin một câu trên Weibo vào trưa ngày 23/5. Nhà lãnh đạo ĐCSTQ không cho phép các phương tiện truyền thông của đảng đưa tin kịp thời. Nhà bình luận Chung Nguyên nhận định, rõ ràng ông Tập lo lắng sẽ có nhiều người biết tung tích của mình hơn, và ông đang làm mọi cách có thể để ngăn chặn những gì đã xảy ra như với tổng thống Iran.
Trò chơi giữa các lãnh đạo cao nhất của ĐCSTQ
Tân Hoa Xã đưa tin chiều 23/5, tổng bí thư ĐCSTQ Tập Cận Bình đã tổ chức hội nghị chuyên đề với các doanh nghiệp và chuyên gia tại Tế Nam, Sơn Đông. Lần này ông Lý Cường và Đinh Tiết Tường không tham dự, thay vào đó, Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (Chính Hiệp), ông Vương Hỗ Ninh, có mặt, còn ông Thái Kỳ vẫn tháp tùng ông Tập như thường lệ.
Tân Hoa Xã đưa tin ông Lý Cường, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc, Thủ tướng Quốc vụ viện, đã đến thăm Hà Nam từ ngày 22 đến 23/5.
Ông Lý Cường không có nhiệm vụ chính thức quan trọng nào cần giải quyết và cuộc thị sát của ông ở Hà Nam là tùy chọn, nhưng ông không tham gia hội nghị chuyên đề do ông Tập Cận Bình tổ chức. Tại hai kỳ họp của ĐCSTQ vào tháng 3/2023, ông Lý Cường lên nắm quyền thủ tướng nhưng sớm chuyển giao quyền lực Quốc vụ viện. Sau đó ông được triệu tập đi cùng ông Tập trong các chuyến thị sát và hội nghị chuyên đề ở Hùng An và Hà Bắc.
Ông Tập Cận Bình đã đi thăm nhiều nơi và thường xuyên tổ chức các hội nghị chuyên đề, ông Lý Cường thường được mời tham gia. Theo nhà bình luận Chung Nguyên, danh tiếng của nhân vật số hai trong ĐCSTQ nhiều lần bị hạ thấp, điều này đã trở thành một thông lệ. Lần này, ông Tập đã phá vỡ thông lệ mới này và không cho ông Lý tham gia hội nghị chuyên đề.
Thủ tướng Lý Cường lẽ ra không thể tự mình quyết định có nên tham gia hội nghị chuyên đề hay không. Nếu ông Lý lấy việc đi thị sát làm cái cớ để từ chối tham gia hội nghị chuyên đề do ông Tập tổ chức, thì chắc chắn ông ta đã phạm phải sai lầm cố ý. Ông Lý sẽ không dám làm điều này và ông Tập cũng sẽ không cho phép điều này xảy ra. Theo nhà bình luận Chung Nguyên, ông Lý Cường không có việc gì quan trọng phải làm, nhưng ông Tập cũng không cần ông Lý tham dự hội nghị chuyên đề, mà cũng không muốn ông Lý ở lại Bắc Kinh nên ông Lý đã được bố trí đi thị sát ở Hà Nam.
Ngày 10/5, Tân Hoa Xã đưa tin Triệu Lạc Tế, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc, Chủ tịch Quốc hội, đã đến thăm Hà Nam từ ngày 7 đến ngày 10/5. Chuyên gia Chung Nguyên chỉ ra rằng, có vẻ bất thường khi hai thành viên Thường vụ Bộ Chính trị lại đi thăm cùng một tỉnh với cường độ cao như vậy. Điều này càng phản ánh rằng chuyến thị sát Hà Nam của Thủ tướng Lý Cường có thể chỉ là sự sắp xếp tạm thời. Ông Lý không thể ở lại Trung Nam Hải khi ông Tập không có mặt ở Bắc Kinh.
Tân Hoa Xã cũng đưa tin Đinh Tiết Tường, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc và Phó Thủ tướng Quốc vụ viện, đã tham dự Diễn đàn Hợp tác Đầu tư và Công nghiệp Trung Quốc tại Hạ Môn vào ngày 23/5.
Ông Tập không cần ông Đinh tham dự hội nghị chuyên đề, nhưng ông Đinh cũng đã được sắp xếp rời khỏi Bắc Kinh, và việc ông tham gia các hoạt động ở Hạ Môn chỉ là tùy chọn. Một Phó Thủ tướng khác của Trung Quốc, là Hà Lập Phong, vẫn tháp tùng ông Tập trong chuyến công du của ông.
Theo nhà bình luận Chung Nguyên, ông Tập Cận Bình không cho phép ông Lý Cường và Đinh Tiết Tường tham gia hội nghị chuyên đề và sắp xếp để họ rời Bắc Kinh, một lần nữa tỏ ra cảnh giác với họ.
Sự xuất hiện của ông Vương Hỗ Ninh tại hội nghị chuyên đề kinh tế do ông Tập chủ trì không phải nhằm mục đích tiếp tục “ca ngợi lý thuyết về ánh sáng kinh tế” mà hiện ông Thái Kỳ đang công khai phụ trách.
Theo nhà bình luận Chung Nguyên, ông Vương Hỗ Ninh lẽ ra phải phụ trách mặt trận thống nhất chống lại Đài Loan. ĐCSTQ đang đẩy mạnh đe dọa, xâm nhập và gây hỗn loạn chống lại Đài Loan. Ông Tập có thể hy vọng rằng ông Vương Hỗ Ninh có thể có mặt nên cũng đã sắp xếp để ông Vương đi cùng. Điều này cho thấy nhịp độ làm việc của Trung Nam Hải rất có thể sẽ bị gián đoạn.
Nhịp điệu làm việc của Trung Nam Hải bị gián đoạn
Nhà bình luận Chung Nguyên chỉ ra rằng, ngày 20/5 là một ngày mà ĐCSTQ đang theo dõi chặt chẽ. Có lý do để việc đe dọa quân sự của ĐCSTQ đối với Đài Loan nên được thực hiện vào ngày 20 tháng 5, hoặc ít nhất là bắt đầu vào ngày 21/5.
Tuy nhiên, Quân đội Trung Quốc chỉ công bố cuộc tập trận vòng quanh Đài Loan vào ngày 23/5. Các kế hoạch liên quan của Quân đội Trung Quốc đã có từ lâu, họ đã chuẩn bị sẵn sàng, nhưng có thể họ đã buộc phải trì hoãn.
Theo Mạng lưới quân sự của chính quyền Trung Quốc, hàng chục chiến đấu cơ cùng nhiều đội tàu khu trục và của Quân đội Trung Quốc đã tiến hành tập trận ở phía bắc, phía nam và phía đông Đài Loan, cũng như xung quanh đảo Kim Môn, đảo Mã Tổ, đảo Ô Khâu, và đảo Đông Dẫn.
Việc khai triển quy mô lớn như vậy phải chờ lệnh riêng của ông Tập Cận Bình và tình hình phải được báo cáo bất cứ lúc nào. Theo nhà bình luận Chung Nguyên, nếu cuộc tập trận này bị trì hoãn hai ngày thì có thể Quân đội Trung Quốc đã chờ ông Tập nhưng lãnh đạo ĐCSTQ có quá nhiều việc khó giải quyết nên phải hoãn lại.
Các cuộc tập trận tương tự được Quân đội Trung Quốc chuẩn bị kỹ lưỡng. Việc ông Tập đích thân quan sát trung tâm chỉ huy ngầm ở Bắc Kinh không phải là cường điệu.
Vào ngày 23/5, Quân đội Trung Quốc thông báo về một cuộc tập trận nhưng ông Tập đã đến Nhật Chiếu, tỉnh Sơn Đông vào ngày 22/5. Ông Tập cũng có thể có được thông tin liên quan về chuyến tàu đặc biệt, nhưng dù sao ông ấy cũng sẽ tổ chức một hội nghị chuyên đề ở Tế Nam vào ngày 23/5, điều này sẽ ảnh hưởng đến năng lượng của ông.
Vào ngày 20 và 21/5, lãnh đạo ĐCSTQ có nhiều việc phải giải quyết hơn, và cuộc tập trận quân sự chỉ có thể bị hoãn lại; chuyến thị sát tới Sơn Đông vào ngày 22/5 không thể dễ dàng bị hủy bỏ; Nhà bình luận Chung Nguyên chỉ ra rằng, việc sắp xếp các cuộc tập trận quân sự lớn của Bắc Kinh quanh Đài Loan và chuyến thị sát của ông Tập giống một vụ xung đột hơn.
Theo chuyên gia Chung, vụ tai nạn máy bay của tổng thống Iran vào ngày 19/5 lẽ ra có tác động lớn nhất đến Trung Nam Hải. Điều này không chỉ phá vỡ kế hoạch của ĐCSTQ nhằm gây rối thêm tình hình ở Trung Đông mà còn khiến ông Tập Cận Bình vô cùng lo ngại cho sự an toàn của chính mình.
Hơn nữa, tình trạng hỗn loạn nội bộ trong quân đội Trung Quốc vẫn chưa thực sự lắng xuống. Trung Nam Hải có thể đã tạm thời tiến hành một cuộc điều tra quy mô lớn để loại bỏ những rủi ro tiềm ẩn, bao gồm việc xem xét tình hình nhân sự ở quy mô lớn hơn, đặc biệt là đối với quân đội, để bảo đảm an toàn, việc hoãn cuộc tập trận trên toàn Đài Loan là hợp lý; Vào ngày 23/5, ông Lý Cường và ông Đinh Tiết Tường không thể tham dự hội nghị chuyên đề do ông Tập tổ chức, có lẽ vì lý do tương tự.
Những mối nguy hiểm tiềm ẩn bên trong là điều mà các nhà lãnh đạo ĐCSTQ quan tâm nhất và tiêu tốn nhiều sức lực nhất, nhưng vẫn phải thực hiện hàng loạt hành động bên ngoài.
Tuy nhiên, thật tình cờ, Bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã đến Trung Á vào ngày 18/5, lần đầu tiên đến thăm Tajikistan; vào ngày 20/5, ông đến Kazakhstan để tham dự Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, trong đó có các cuộc gặp song phương với ngoại trưởng các nước khác nhau.
Vào ngày 21/5, lẽ ra ông Vương Nghị phải tham dự cuộc họp chung của các ngoại trưởng trước khi gặp Thứ trưởng Ngoại giao Iran, Mehdi Safari. Theo nhà bình luận Chung Nguyên, đây không giống nhịp điệu tương tác giữa “những người bạn cũ”.
Ông Vương Nghị có một loạt hoạt động đối ngoại ở Trung Á, khó có thể tuân theo mệnh lệnh của ông Tập, và việc ông Vương chỉ huy Bộ Ngoại giao cũng không thuận lợi như ở Bắc Kinh.
Sau khi ông Tần Cương mất tích, ông Vương Nghị đảm nhận hai vai trò và không thể đảm nhiệm cả hai vào những thời điểm quan trọng. Chính quyền Trung Quốc đã chậm chạp trong việc xác định bộ trưởng ngoại giao mới và hiện đang phải gánh chịu hậu quả.
Ông Tập Cận Bình đến thăm châu Âu vào đầu tháng 5 và gặp Tổng thống Nga Putin vào ngày 16/5. Ông Vương Nghị luôn đi cùng ông Tập nhưng kể từ ngày 18/5, ông Vương đã tham dự các cuộc họp và hội nghị theo kiểu ngoại giao cửa xoay.
Ông Tập có thể đã không hoàn toàn kiểm soát Trung Nam Hải, những người khác trong Bộ Ngoại giao khó lấy được lòng tin của ông Tập. Tuy nhiên, nhiều vấn đề đối ngoại không thể trì hoãn được nữa, mọi thứ có thể hỗn loạn, và cuộc tập trận quân sự quanh Đài Loan có thể đã phải hoãn lại.
Trung Nam Hải ‘xả súng’ bừa bãi
Ngày 19/5, Bắc Kinh công bố điều tra chống bán phá giá đối với copolymer polyformaldehyde nhập khẩu có nguồn gốc từ Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Đài Loan và Nhật Bản.
Các nước phương Tây đều lo ngại về tình trạng “dư thừa năng lực” do ĐCSTQ gây ra. Bắc Kinh từ chối nhượng bộ và cuối cùng chọn cách phản ứng một cách hạn chế. Vì vậy, họ đã tiến hành cuộc điều tra chống bán phá giá này và cố tình đặt EU lên hàng đầu. Theo nhà bình luận Chung Nguyên, điều này phản ánh chuyến đi tới châu Âu của lãnh đạo ĐCSTQ không diễn ra như mong đợi.
Theo chính quyền Trung Quốc, sản lượng copolyme polyoxymethylene nhập khẩu chiếm hơn 50% tổng sản lượng, có thể thay thế một phần vật liệu kim loại và được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Bắc Kinh tuyên bố rằng cuộc điều tra phải kết thúc trước ngày 19/5/2025, và có thể kéo dài thêm 6 tháng trong những trường hợp đặc biệt.
Ông Chung Nguyên nhìn nhận, ĐCSTQ đã tự mình bước lên một bước, nhưng thái độ có vẻ cứng rắn của chế độ này có thể làm gia tăng xung đột. EU có thể sẽ không nhập khẩu các sản phẩm của Trung Quốc, đặc biệt nếu EU không thể chấp nhận viện trợ quân sự của ĐCSTQ cho Nga trong khi chế độ này lại trá hình phủ nhận hành vi vi phạm của mình.
Vào ngày 20/5, Bắc Kinh tuyên bố sẽ bổ sung Tập đoàn Quốc phòng, Vũ trụ và An ninh Boeing có trụ sở tại Hoa Kỳ vào danh sách các thực thể không đáng tin cậy, đồng thời tuyên bố số tiền phạt sẽ gấp đôi số tiền của hợp đồng mua bán vũ khí cho Đài Loan.
Theo nhà bình luận Chung Nguyên, thông báo mang tính biểu tượng này chỉ là một cử chỉ chính trị được Trung Nam Hải bày tỏ với Hoa Kỳ. Công ty nói trên không làm ăn với ĐCSTQ, và không thể để ý đến cái gọi là tiền phạt do chế độ này áp đặt.
Vào ngày 20/5, chính quyền Trung Quốc cũng đưa ra một thông báo khác nêu rõ rằng General Atomics Aeronautical Systems và General Dynamics Land Systems của Hoa Kỳ, những công ty có liên quan đến việc bán vũ khí cho Đài Loan, sẽ bị đưa vào danh sách các thực thể không đáng tin cậy. Các công ty Trung Quốc cũng được yêu cầu tăng cường quản lý luồng thương mại đối với các công ty của Mỹ.
Theo nhà bình luận Chung Nguyên, tất cả đều đã được chuẩn bị từ trước, chỉ chờ đến ngày 20/5 thôi. Vào ngày 21/5, Bắc Kinh cũng công bố các biện pháp trừng phạt đối với Mike Gallagher, một cựu thành viên Quốc hội Hoa Kỳ đã từ chức, điều này có thể coi là nực cười.
Vào ngày 22/5, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố sẽ phong tỏa tài sản của 12 công ty công nghiệp quân sự của Hoa Kỳ ở Trung Quốc, và sẽ không cấp thị thực hay cho phép nhập cảnh. Tất nhiên, chuỗi hành động này sẽ phải đợi lời cuối cùng của nhà lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình và các bộ phận liên quan dự kiến sẽ bận rộn suốt những ngày đêm này.
Nhà bình luận Chung Nguyên chỉ ra rằng, ĐCSTQ đã bắn một loạt phát súng ra bên ngoài, về cơ bản chỉ để gây tiếng vang và làm màu trong nội bộ. Tuy nhiên, họ không thể chống lại các mức thuế mới bị Hoa Kỳ công bố đối với Trung Quốc và buộc phải giảm thuế.
Vào ngày 23/5, ông Tập Cận Bình tổ chức một hội nghị chuyên đề tại Tế Nam, tỉnh Sơn Đông. Ông tiếp tục lặp lại những câu nói sáo rỗng như “hiện đại hóa kiểu Trung Quốc”, nhưng không đề cập đến “năng suất chất lượng mới”.
Trung Nam Hải đang phải đối mặt với một số thay đổi đột ngột trong và ngoài nước. Nhịp điệu công việc đã được sắp xếp trước nhưng bị gián đoạn. Người đứng đầu ĐCSTQ ngày càng mất đi sự tin tưởng của người dân. Thực trạng quan chức ‘nằm thẳng’ cũng là vấn đề nổi cộm.
Nhà bình luận Chung Nguyên cho hay, vào tháng 5/2023, sau khi Bộ trưởng ngoại giao Tần Cương biến mất, sự hỗn loạn ở Trung Nam Hải không thể che giấu được nữa; một năm sau, sự hỗn loạn thậm chí còn lớn hơn đã bắt đầu.